Hukuk Muhakemeleri Kanunu 176 ve devamı maddelerinde düzenlenen ıslah, yargılama taraflarının usule ilişkin olarak yaptığı işlemleri, gerekli giderleri karşılamak koşuluyla, kanunda belirtilen süre içerisinde ve yöntemine uygun olarak tamamen veya kısmen düzeltilmesini sağlayan hukuksal bir yoldur. Bu açıdan ıslah, 179. maddede de ifade edildiği üzere, yapan tarafın ıslahın etkili olmasını istediği noktadan itibaren tüm yapılmış olan işlemlerin yapılmamış sayılması durumunu ortaya çıkaran taraf işlemidir.
Islah, tek taraflı irade beyanı ile kullanılan yenilik doğurucu haklardandır. Dolayısıyla ıslah için karşı tarafın izni yahut mahkemenin onayı aranmaz.
Islah kurumu, HUMK döneminde ve HMK kapsamında iddia ve savunmaların genişletilmesi ve değiştirilmesi yasağının bir istisnası olarak hukuk sistemimizde yer almaktadır. Konuya bu açıdan bakıldığında, ıslaha gerek olmadığı halde (iddia ve savunmaların genişletilmesi ve değiştirilmesi yasağı söz konusu değilken) bu yola başvurulması durumunda taraf ıslah hakkını kullanmış sayılmayacaktır.
Şartları
Kanun koyucu yargılamanın düzenli ilerleyebilmesi açısından, ıslah yolunu belirli şartların mevcudiyeti halinde başvurulabilecek bir hukuki çare olarak düzenlemiştir.
Islaha Elverişli İşlem Şartı
Islah, yargılamada yapılan taraf usul işlemleri için düzenlenmiş bir hukuki yoldur. Bu kapsamda, yargılama esnasında gerçekleştirilen maddi hukuk işlemleri ıslaha konu olmayacaktır. Bununla birlikte hukuk sistemimiz, yapılan her taraf usul işlemini de, ıslaha kabil kabul etmemektedir.
- İlk itirazlar
- Maddi hukuk işlemleri
- Açılmış bir davanın ıslah yoluyla delil tespitine dönüştürülmesi
- Aynı vakıaya ilişkin 2. tanık listesi
Islah yoluna başvurulması halinde, ıslah hakkı sona ermez.
Talep Şartı
Islah için, ıslahta bulunacak tarafın bu yönde açık talebi gerekmektedir. Kanun koyucu bu talep için yazılılık şartı öngörmemiştir. Nitekim HMK 177. maddesi 2. fıkrasında da bu yönde ibareler yer almaktadır.
Daha Önce Islah Yoluna Başvurulmamış Olma Şartı
Kanun koyucu, aynı davada tarafların yalnızca bir defaya mahsus bu yola başvurabileceğini ifade etmiştir. Bu kapsamda daha önce ıslah yoluna başvurmuş olan taraf, tekrar ıslah yolundan faydalanamayacaktır.
MADDE 176(1) Taraflardan her biri, yapmış olduğu usul işlemlerini kısmen veya tamamen ıslah edebilir.(2) Aynı davada, taraflar ancak bir kez ıslah yoluna başvurabilir.
Zaman Dilimi Şartı
Islah kanun koyucu tarafından belirli bir zaman dilimi içerisinde mümkün kılınmıştır. Bu kapsamda ıslah, iddia ve savunmaların genişletilmesi ve değiştirilmesi yasağının başladığı andan itibaren tahkikat sonuçlanıncaya kadar mümkündür. İddia ve savunmaların genişletilmesi ve değiştirilmesi yasağı ise, dilekçeler teatisinin sona ermesi ile başlayacaktır.
MADDE 177(1) Islah, tahkikatın sona ermesine kadar yapılabilir.(2) Islah, sözlü veya yazılı olarak yapılabilir. Karşı taraf duruşmada hazır değilse veya ıslah talebi duruşma dışında yapılıyorsa, bu yazılı talep veya tutanak örneği, haber vermek amacıyla karşı tarafa bildirilir.
Gerekli Giderlerin Ödenmesi Şartı
Davada ıslah hakkını kullanan taraf, ıslah nedeniyle geçersiz olacak işlemler için yapılan tüm yargılama giderleriyle birlikte karşı tarafın uğradığı ve uğrayabileceği zararları karşılayacaktır. Eski yasa döneminden farklı olarak, karşı tarafın uğrayabileceği zararlar da madde kapsamına alınmıştır. Ayrıca, hakim tarafından takdir edilecek teminat, bir hafta içerisinde mahkeme veznesine yatırılmak zorundadır. Aksi taktirde ıslah yapılmamış sayılacaktır. Eski usul yasası döneminde bu süre, “derhal” olarak düzenlenmiş idi.
Zararın kesin olarak tespit edilmesinden sonra mahkeme veznesine yatırılmış olan teminat, eksik ise tamamlattırılacak, fazla ise ıslah eden tarafa iade edilecektir.
MADDE 178(1) Islah eden taraf, ıslah sebebiyle geçersiz hâle gelen işlemler için yapılan yargılama giderleri ile karşı tarafın uğradığı ve uğrayabileceği zararları karşılamak üzere hâkimin takdir edeceği teminatı, bir hafta içinde, mahkeme veznesine yatırmak zorundadır. Aksi hâlde, ıslah yapılmamış sayılır.(2) Karşı tarafın zararının kesin olarak tespit edilmesinden sonra, mahkeme veznesine yatırılan miktar eksikse tamamlattırılır, fazla ise iade edilir.
Türleri
Hukuk Muhakemeleri Kanunu 180 ve 181. maddelerinde davanın tamamen ıslahı ve kısmen ıslah olmak üzere, ıslahın iki çeşidi düzenlenmektedir. Davanın tamamen ıslahı kavramı, dava dilekçesinin ıslah edilmesini ifade etmektedir. Bu sebepten ötürü davanın tamamen ıslahı, yalnızca davacı tarafından yapılabilecek bir işlemdir. Buna karşın kısmi ıslah, diğer taraf usul işlemlerinin ıslahı niteliğinde olması sebebiyle, hem davacı hem de davalı tarafından gerçekleştirilebilecektir.
- Yalnızca davacı tarafından yapılabilir.
- Dava dilekçesi dahil, tüm işlemlerin yapılmamış sayılması için yapılan ıslah türüdür.
- Davasını tamamen ıslah ettiğini bildiren taraf, bu bildiriminden itibaren 1 hafta içerisinde yeni bir dava dilekçesi vermek zorundadır.
Aksi taktirde ıslah hakkı kullanılmış ancak ıslah hiç yapılmamış gibi davaya devam edilecektir. - Avukatın, müvekkili adına tam ıslah yapabilmesi için, vekaletnamesinde özel yetki olmak zorundadır.
- Davacı ve davalı tarafından yapılabilir.
- Bazı usul işlemlerinin düzeltilmesi için yapılan ıslah türüdür.
- Islah yapıldıktan sonra davaya, sadece ıslah edilen kısım bakımından devam edilir.
- Kısmen ıslaha başvuran tarafa ıslah ettiği usul işlemini yapması için 1 haftalık süre verilir.
Verilen süre içerisinde ıslaha konu olan işlem yapılmadığı taktirde, ıslah hiç yapılmamış gibi davaya devam edilir. - Avukatın, müvekkili adına kısmi ıslah yapabilmesi için, vekaletnamesinde özel yetki olmasına gerek yoktur.
