İlamlı icra tüm alacaklar için başvurulabilen bir takip yoludur. Alacak, para alacağı yahut teminat alacağı olsa dahi; alacaklı, ilamsız icra takip yoluna başvurabildiği gibi ilamlı takip yoluna da başvurabilir. İlamlı icraya başvurabilmenin ön koşulu, alacaklının elinde bir mahkeme kararının (ilamın) yahut kanunda belirtilen ilam niteliğindeki belgelerden birinin bulunması gerekir.
İlamlı İcraya Olanak Veren Belgeler
Mahkeme kararının davanın taraflarına verilen onaylı suretine ilam denir. Alacaklının elindeki ilama dayanarak gerçekleştirdiği cebri icra faaliyetine ise ilamlı icra denir. İcrai takibatın ilama bağlandığı bu takip yönteminde, borçlunun borcun varlığına itiraz olanağı yoktur. Öte yandan diğer itiraz sebepleri açısından ise, borçlunun icra mahkemesine dava açma hakkı saklıdır.
Alacaklı elinde bulunan ilamı dilediği yerdeki icra dairesinden icraya koyabilir. Hatta alacaklı, ilamlı icra takibine başladıktan sonra, yerleşim yerini değiştirirse, ilamlı icra takibinin yeni yerleşim yerindeki icra dairesine nakledilmesini dahi isteyebilir.
İlamlı icrada da, ilamsız icrada olduğu gibi alacaklının takip talebiyle icra takibi başlamaktadır. İlam yahut ilam niteliğindeki belge, takip talebiyle birlikte icra dairesine verilir. Akabinde takip talebini alan icra dairesi, borçluya icra emri gönderir.
İlamlı icra takibinin başarılı olabilmesi için, ilamın zamanaşımına uğramamış olması gerekir. Kural olarak ilamlar 10 yıllık zamanaşımına tabidir. İlama dayanan takip, son işlem tarihini takiben on yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.
Buna karşın mevzuatımızda, bazı ilamların zamanaşımına uğramayacağı hüküm altına alınmıştır. Bunlar;
- Gayrimenkul mülkiyetine ve gayrimenkul üzerindeki diğer ayni haklara ilişkin ilamlar,
- Aile ve şahsın hukukuna ilişkin ilamlar.
İlk derece mahkemesinin vermiş olduğu karar henüz kesinleşmemiş olsa dahi, kural olarak alacaklı elindeki mahkeme ilamını icraya koyabilir. Buna karşın, söz konusu kuralın bazı istisnaları vardır.
Bu istisnai hallerde ilam kesinleşmedikçe icraya konulamaz.
- Taşınmaz mülkiyetine ve taşınmaz üzerindeki diğer ayni haklara ilişkin hükümler,
- Aile ve şahsın hukukuna ilişkin hükümler,
- Yabancı mahkeme kararlarının tenfizi hakkındaki kararlar temyiz edilirse icra takibi durur.
- Sayıştay ilamları kesinleşmeden icraya konulamaz.
- Ceza mahkemesi ilamlarının yargılama giderlerine ilişkin hüküm fıkrasının icra olunabilmesi için kesinleşmesi beklenmelidir.
İcranın İadesi
İlamlı icra takibi devam ederken yahut takip sonuçlandıktan sonra temyiz incelemesi sonunda Yargıtay, ilamlı icraya konu hükmü bozduğu takdirde ilamlı icra takibi durur.
Bu vakte kadar icra emri tebliğ edilmiş, haciz yapılmış, hacze konu mallar satılmış ve para icra veznesine girmiş olabilir. Hükmün Yargıtay’ca bozulması üzerine, icra hangi safhada ise durur, icra veznesindeki para alacaklıya ödenmez.
Bir diğer ifade ile, bir ilam icra edildikten sonra hüküm üst mahkeme tarafından bozulursa, borçlu başka bir makama başvuru yapmaksızın doğrudan doğruya icra işlemlerini yapan icra dairesine başvurarak icranın iadesini talep edebilir.
İcranın Geri Bırakılması
İlamlı icrada icra mahkemesinden icranın geri bırakılmasının istenebilmesi için,
- Borç itfa edilmiş,
- Zamanaşımına uğramış,
- Borçluya mühlet verilmiş olmalıdır.
Söz konusu sebepler icra emrinin tebliğinden önce gerçekleşirse 7 gün içerisinde icra mahkemesinden icranın geri bırakılması istenebilir.
Söz konusu sebepler icra emrinin tebliğinden sonra gerçekleşirse süresiz olarak icra mahkemesinden icranın geri bırakılması istenebilir.
