Evliliklerde eşler, aile bağları ve ortak duygularla hareket etmenin yanında, ekonomik anlamda da ortak hareket etmektedirler. Eşler arasındaki bu ekonomik ortaklık, boşanmanın meydana gelmesi ile birlikte ortadan kalkmaktadır. Boşanma sürecinde mal paylaşımı yapılırken taraflar arasındaki ortaklığın niteliği, boşanma davalarının ve mal paylaşımı davalarının konusunu teşkil etmektedir. Bu kapsamda eşlerin tabi oldukları yasal mal rejimi doğrultusunda boşanma sürecinde mal paylaşımı yapılmaktadır.
Medeni Kanunumuz, eşler arasındaki söz konusu ekonomik ortaklığı, dört farklı şekilde ifade etmiştir. Buna göre boşanma sürecinde mal paylaşımı yapılırken; edinilmiş mallara katılma rejimi, mal ayrılığı rejimi, paylaşmalı mal ayrılığı rejimi,mal ortaklığı rejimi arasından eşlerin hangi mal rejimine tabi oldukları belirlenip bu doğrultuda mal paylaşımı yapılmaktadır.
Eşler evlilik birliğini kurarken, söz konusu dört ayrı mal rejiminden birini seçebilecekleri gibi, aralarında mal rejimi sözleşmesi de yapabilmektedirler. Bununla birlikte kanunumuz, herhangi bir mal rejimini seçmemiş eşlere uygulanmak üzere yasal mal rejimi olarak ”edinilmiş mallara katılma rejimi” ni belirlemiştir. Bu kapsamda, evlenme esnasında mal rejimi seçimi yapmayan ve daha sonra da mal rejim sözleşmesi yapmayan bireyler, boşanma halinde edinilmiş mallara katılma rejimine tabi olacaktır.
MAL REJİMİ TÜRLERİ
MAL ORTAKLIĞI REJİMİ
Mal ortaklığı rejiminde, eşlerin sahip olduğu mal varlıkları üzerinde ”ortak mal” ve ”kişisel mal” ayrımı yapılmaktadır. Bu kapsamda, ortak mallar ailenin ortak malvarlığını ifade ederken, kişisel mallar eşlerden birine özgülenmiş malları ifade etmektedir.
a) Kişisel Mallar
- Eşin sonradan miras yoluyla ya da herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri,
- Yapılan mal rejimi sözleşmesi uyarınca kişisel mal olarak kabul edilen mallar, kişisel mallar kapsamındadır.
b) Ortak Mallar
- Eşlerin kişisel malların kapsamında olmayan tüm mallarını ifade etmektedir.
MAL AYRILIĞI REJİMİ
Mal ayrılığı rejimi, eski Medeni Kanunumuzda yasal mal rejimi kabul edilmekteydi. 2002 yılında yapılan değişiklik ile mal ayrılığı rejimi, yasal mal ayrılığı rejimi olmaktan çıkarılmış, edinilmiş mallara katılma rejimi yasal mal rejimi kabul edilmiştir. Bu kapsamda 2002 yılından önce yapılmış evliliklerde, aksi düzenleme olmadığı taktirde boşanma halinde, 2002 yılına kadar edinilen malların paylaşımına mal ayrılığı rejimi uygulanmakta, 2002 yılından sonra edinilen malların paylaşımında ise edinilmiş mallara katılma rejimi uygulanmaktadır.
Mal ayrılığı rejimi, her eşin evlilik içerisinde edindiği malın kendisine ait olduğunu ifade etmektedir. Bununla birlikte, eşlerin ortak mal aldığı hallerde ise söz konusu mal, katılma oranında paylaştırılmaktadır. Daha farklı bir ifade ile, mal ayrılığı rejimine tabi ortak olarak edinilen bir mal, malın kazanılmasına katkı sağlama oranında eşlere paylaştırılacaktır.
Teoride mal ayrılığı rejimi daha adil görünse de, uygulamada toplum yapımız sebebiyle adaletsiz sonuçlara sebebiyet verebilmektedir. Nitekim 4721 sayılı Türk Medeni Kanununda bu adaletsizliğin önüne geçilebilmesi adına yasal mal rejiminin edinilmiş mallara katılma rejimi olduğuna hükmedilmiştir.
PAYLAŞMALI MAL AYRILIĞI REJİMİ
Paylaşmalı mal ayrılığı rejiminde ise mal ayrılığı rejimine paralel olarak her eş sahibi olduğu mal üzerinde tasarruf yetkisine sahiptir. Mal ayrılığı rejiminden farklı olarak ise, eşlerin sahip oldukları mal varlığı değerlerinden bir kısmının hangi eşe ait olduğu tespit edilemediği hallerde, söz konusu mal üzerinde iki tarafın paylı mülkiyeti var olarak kabul edilmektedir.
EDİNİLMİŞ MALLARA KATILMA REJİMİ
2002 senesinde yürürlüğe giren yeni Medeni Kanunu’na göre, eşlerin evlenirken herhangi bir mal rejimini seçmemeleri halinde yasal mal rejimi edinilmiş mallara katılma rejimi olmaktadır. Edinilmiş mallara katılma rejimine göre evlilik içerisinde alınan mallar üzerinde her iki eş de hak iddia edebilmektedir. Daha önceki kanunda yasal mal rejimi olarak kabul edilen mal ayrılığı rejiminin doğurduğu adaletsizlik, edinilmiş mallara katılma rejimi ile giderilmeye çalışılmıştır.
Yukarıda da belirttiğim üzere 2002 yılından önce gerçekleşen evliliklerde, mal rejimi seçiminin yapılmamış olması
halinde mal paylaşımı, 2002 yılına kadar alınan mallar için mal ayrılığı rejimi ile, 2002 yılından sonra alınan mallar için ise edinilmiş mallara katılma rejimi ile gerçekleştirilmektedir.
Edinilmiş mallara katılma rejimi kapsamında kanunumuz uyarınca, evlilik içerisinde edinilen mallar edinilmiş mallar ve kişisel mallar olarak ikiye ayrılmaktadır. Edinilen mallar üzerinde her iki eşin de hakkı söz konusu iken, kişisel mallar mal paylaşımına konu olmamaktadır.
a) Edinilmiş Mallar
- Eşlerin çalışma sonucu aldıkları ücretler,
- Sosyal güvenlik kurumlarından alınan paralar, emekli ikramiyesi, yaşlılık aylığı, malül maaşları,
- Çalışma gücü kaybından doğan tazminatlar,
- Kişisel mallardan sağlanan gelirler,
- Edinilmiş mal kapsamındaki malların satışından elde edilen değerler edinilmiş mallar kapsamındadır.
b) Kişisel Mallar
- Eşlerin yalnız kişisel kullanımına sahip oldukları mallar,
- Evlilikten önce sahip olunan mallar,
- Miras paylaşımı sonucunda elde edilen mallar,
- Manevi tazminat alacakları,
- Karşılıksız kazandırmalar yoluyla eşe geçen mallar,
- Diğer kişisel mal değerleri kişisel mallar kapsamındadır.
Oldukça güzel bir özet geçilmiş değerli bilgiler için teşekkürler.