Bilirkişi, çözümü hukuk dışında özel ve teknik bilgiyi gerektiren hususlarda, tabiri caizse yargıcın eksik olan teknik bilgisini tamamlamayı amaçlayan ve bu konuda bilgi ve görüşüne başvurulan kimsedir. Uygulamada bilirkişilik; sahte paranın tespitinden, elektronik kayıt incelenmesine, işçi alacaklarının hesaplanmasından, iş kazalarında veya trafik kazalarında tarafların kusurunu belirlemeye, hasar tespitinden, bina değer tespitine, kıymetli bir sanat eserinin değerinin tespitinden, giyim ürününde, otomobilde, elektronik bir cihazda üretim hatasının bulunup bulunmadığının belirlenmesine mahkeme önüne taşınan her uyuşmazlıkta bilirkişiye ihtiyaç duyulmaktadır.
Kimler Bilirkişi Olabilir?
6754 sayılı Bilirkişilik Kanunu 10. maddesine göre, bilirkişilik faaliyetinde bulunacak kimselerde aranacak şartlar aşağıda sayılmıştır.
- 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıldan fazla süreyle hapis cezasına ya da affa uğramış olsa bile Devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık, gerçeğe aykırı bilirkişilik veya tercümanlık yapma, yalan tanıklık ve yalan yere yemin suçlarından mahkûm olmamak.
- Terör örgütleriyle iltisaklı veya irtibatlı olmamak.
- Daha önce kendi isteği dışında bilirkişilik sicilinden çıkarılmamış olmak.
- Disiplin yönünden meslekten veya memuriyetten çıkarılmamış ya da sanat icrasından veya mesleki faaliyetten geçici ya da sürekli olarak yasaklanmamış olmak.
- Başka bir bölge kurulunun listesine kayıtlı olmamak.
- Bilirkişilik temel eğitimini tamamlamak.
- Bilirkişilik yapacağı uzmanlık alanında en az beş yıl fiilen çalışmış olmak ya da daha fazla çalışma süresi belirlenmiş ise bu süre kadar fiilen çalışmış olmak.
- Meslek mensubu olarak görev yapabilmek için mevzuat tarafından aranan şartları haiz olmak ve mesleğini yapabilmek için gerekli olan uzmanlık alanını gösteren diploma, mesleki yeterlilik belgesi, uzmanlık belgesi veya benzeri belgeye sahip olmak.
- Bilirkişilik temel ve alt uzmanlık alanlarına göre belirlenen yeterlilik koşullarını taşımak.
Nasıl Bilirkişiliğe Başvururum?
6754 sayılı Bilirkişilik Kanunu 11. maddesi uyarınca ilgililer, yerleşim yerinin veya mesleki faaliyetlerini yürüttüğü yerin bağlı olduğu bilirkişilik bölge kuruluna yahut adli veya idari yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonuna ilgili belgeler eklemek suretiyle yazılı olarak başvurabilirler.
Bilirkişiliğe kabul edilenler, sicile üç yıl için kaydedilir.
Bilirkişinin Görevi Nedir?
Hukuk yargılamaları kapsamında 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Yasası 266 ve devamı maddelerinde düzenlenen bilirkişilik kurumunun, 266. maddede yer alan “Mahkeme, çözümü hukuk dışında, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâllerde, taraflardan birinin talebi üzerine yahut kendiliğinden, bilirkişinin oy ve görüşünün alınmasına karar verir.” ibareler ile uygulama alanı belirlenmiştir.
Uyuşmazlığın çözümü kapsamında görüşüne başvurulan bilirkişinin görevi, mahkemece yapılan davete uyup belirlenen gün ve saatte mahkemede hazır bulunmayı, yemin etmeyi ve bilgisine başvurulan konuda süresinde oy ve görüşünü mahkemeye bildirmeyi kapsamaktadır.
Bilirkişi Nasıl Görevlendirilir?
Bilirkişinin görevlendirilmesi safhası 6100 sayılı Kanun’un 268. maddesi hükmünde, bölge adliye mahkemelerinin yargı çevreleri esas alınmak suretiyle bilirkişilik bölge kurulu tarafından hazırlanan liste esas alınmak suretiyle gerçekleşmektedir.
Bununla birlikte kanun koyucu 268. maddenin ikinci fıkrasında, listede ilgili uzmanlık dalında bilirkişinin bulunmaması varsayımında, diğer bölge kurullarının listelerinden; burada da bulunmaması hâlinde, Bilirkişilik Kanununun 10 uncu maddesinin (d), (e) ve (f) bentleri hariç birinci fıkrasında yer alan şartları da taşımak kaydıyla listelerin dışından bilirkişi görevlendirilebileceği hüküm altına alınmıştır.
Bilirkişi Yemin Eder mi?
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu “Bilirkişiye yemin verdirilmesi” başlıklı 271. maddesi ve 6754 sayılı Bilirkişilik Kanunu 12. maddesi dördüncü fıkrası ile Bilirkişilik Yönetmeliği 44. maddesi uyarınca, listelere kaydedilmiş kişiler arasından görevlendirilmiş olan bilirkişilere, bilirkişilik bölge kurulu veya bulunduğu yer il adli yargı adalet komisyonu huzurunda, “Bilirkişilik görevimi sadakat ve özenle, bilim ve fenne uygun olarak, tarafsız ve objektif bir biçimde yerine getireceğime, namusum, şerefim ve kutsal saydığım bütün inanç ve değerlerim üzerine yemin ederim.” şeklindeki sözler, tekrarlattırılmak suretiyle yemin verdirilir. Bu bilirkişilere, görevlendirildikleri her dava veya işte ayrıca yemin verdirilmez; sadece görevlendirme yazısında, bilirkişilere önceden etmiş bulundukları yemine bağlı kalmak suretiyle oy ve görüş bildirmek zorunda oldukları hususu hatırlatılır.
Listelere kaydedilmemiş kimselerin bilirkişi olarak görevlendirilmesi halinde ise, aynı şekilde görevlendiren mahkemece, huzurda, göreve başlamadan önce yemin ettirilir.
Bilirkişinin Görev Süresi Nedir?
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu 274. maddesine göre, mahkemece bilirkişiye verilecek süre 3 ayı geçemez. Bununla birlikte bilirkişinin talebi üzerine, kendisini görevlendiren mahkeme gerekçesini göstermek suretiyle bu süreyi üç ayı geçmemek üzere uzatabilir.
Bilirkişinin Yükümlülükleri Nelerdir?
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu çeşitli hükümlerince bilirkişinin yükümlülükleri genel itibariyle;
- Bilgisine başvurulan konuda belirlenen sürede oy ve görüşünü mahkemeye bildirmek,
- Bilgisine başvurulan konuda uzmanlığı yoksa, görevden kaçınmasını sağlayacak haklı gerekçesini yahut uzman kimliği bulunan başka bir bilirkişi ile işbirliğine ihtiyaç duyuyorsa bunu 1 hafta içerisinde mahkemeye bildirmek,
- Bilirkişilik görevini bizzat yerine getirmek,
- Görevi sebebiyle öğrendiği sırları saklamak,
- Bilirkişilik yönetmeliğinde belirtilen reklam yasağı kuralına uygun davranmak,
- Etik ilkelerle bağdaşmayan veya hukuka aykırı iş ve eylemlerde bulunmasının kendisinden talep edilmesi halinde ilgili mercie bildirimde bulunmaktır.
Bilirkişilik Ücreti Ne Kadardır?
Bilirkişiye, sarf etmiş olduğu emek ve mesaiyle orantılı bir ücret ile inceleme, ulaşım, konaklama ve diğer giderleri ödenir. Bu konuda, Adalet Bakanlığınca çıkarılacak ve her yıl güncellenecek olan tarife esas alınır.
Görevlendirmeyi yapan mahkemenin, bilirkişinin vasfını, işin mahiyetini, bilirkişinin ayırması gereken vaktini, dosya ve eklerinin kapsamını dikkate almak suretiyle tarifede belirlenen ücreti arttırıp azaltmak hususunda takdir yetkisi söz konusudur.
2018 yılı için Adalet Bakanlığınca çıkarılan tarifeye buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.
