İdareyi oluşturan örgütler, birbirinden bağımsız görünse de, Anayasanın 123. maddesinde yer alan “idare kuruluş ve görevleriyle bir bütündür” düzenlemesine paralel olarak birbirleriyle çeşitli araçlar vasıtasıyla ilişkilidir. İdarenin bütünlüğü, aynı tüzel kişilik içerisinde hiyerarşi ve iki ayrı tüzel kişi arasında idari vesayet ile sağlanmaktadır.
Hiyerarşi
Hiyerarşi, astlık-üstlük ilişkisidir. Olağan bir yetki olan hiyerarşi, ayrıca bir yasal düzenlemeye ihtiyaç duymamaktadır. Merkezi idarede devlet tüzel kişiliğini cumhurbaşkanı temsil etmektedir. Bununla birlikte hiyerarşi tüzel kişi olan her kurumda vardır.
Hiyerarşi, mevcut astlık-üstlük ilişkisinde, üste bir takım yetkiler sağlamaktadır. Bunlar;
- Astın memuriyetine ilişkin işlemler yapma yetkisi
Disiplin cezası verme, yükseltme, atama vb. - Asta emir verme yetkisi
Suç teşkil eden emirler dışında, kanuna aykırı emirler üst tarafından yazı ile ısrar edilmesi halinde, kanuna uygun emirler ise derhal uygulanır. - Astın işlemlerini denetleme yetkisi
Amir, astın işlemlerini hem “hukukilik” hem de “yerindelik” açısından denetleyebilir. Bu kapsamda amir, astın işlemini geri alabilir, kaldırabilir yahut düzeltebilir. Buna karşın astın yetkisini bizzat kullanamaz.
İdari Vesayet
İdari vesayet, kural olarak merkezi idare ile yerinden yönetim kuruluşları arasında bütünlüğü sağlayan bir ilke olsa da bu mutlak bir kural değildir. Şöyle ki, büyükşehir belediyeleri ile ilçe belediyeleri arasındaki ilişki, YÖK ile üniversiteler arasındaki ilişki bu açıdan vesayet olarak değerlendirilir.
Vesayet yetkisi istisnai bir yetki olup, kanunla açıkça öngörülmedikçe kullanılamaz. Bununla birlikte vesayet yetkisinin kullanılabilir olduğu hallerde ise, yetki kapsamında meydana gelecek denetleme “hukukilik” ile sınırlıdır.
İdari vesayet, mevcut kurumlar arasındaki ilişkide, sahibine bir takım yetkiler tanımaktadır. Bunlar;
- Organlık sıfatının kaybı üzerinde vesayet yetkisi
Seçimle gelen organların organlık sıfatının oluşmasında yahut kaybında merkezi idarenin vesayet yetkisi bulunmamaktadır. Bu sebeple mahalli idarelerin ve kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşlarının organlarının organlık sıfatını kaybetmelerinde yetki yalnızca yargı organına tanınmıştır.
Atamayla gelmeleri sebebiyle hizmet yerinden yönetim kuruluşlarının organlarının organlık sıfatının oluşması yahut kalkmasında merkezi idarenin idari vesayet yetkisi bulunmaktadır. - İşlemler üzerindeki vesayet yetkileri
Kural olarak vesayet yetkisi hukukilikle sınırlı dar bir yetki olup aşağıdaki hususları içermektedir.- Onama – onamama
İptal etme
İşlemin uygulanmasını erteleme
İzin verme
Vesayete tabi konularda genel düzenlemeler yapma
Yeniden görüşülmesini isteme
İptal davası açma
- Onama – onamama
